Een ethisch kijkje in de keuken van een developer
Je leert programmeren. Je ontdekt hoe krachtig code kan zijn. Misschien heb je al een game gebouwd, een databaselink gelegd of een inlogscherm opgezet. Maar dan vraagt iemand je een app te maken waarmee ouders hun kinderen 24/7 kunnen volgen. Of een werkgever wil weten hoe vaak een medewerker op de wc zit.
Technisch? Geen probleem. Maar ethisch? Daar begint het échte denken pas.
In deze blog duiken we in de wereld van ethiek in softwareontwikkeling. Want een goede developer weet wat hij kan bouwen. Een geweldige developer denkt na over wat hij moet bouwen en waarom.
Wat is ethiek?
Ethiek is nadenken over wat goed of fout is, vooral als de wet je niet tegenhoudt, maar je gevoel wel twijfelt.
Er zijn drie hoofdvormen van ethisch denken:
| Ethische stroming | Vraag die je stelt | Voorbeeld |
| Plichtethiek | Wat moet ik doen? | “Ik moet privacy respecteren.” |
| Gevolgenethiek | Wat zijn de gevolgen? | “Krijgt een kind stress door deze app?” |
| Deugdethiek | Past dit bij wie ik wil zijn? | “Zou een goede developer dit doen?” |
Stel jezelf altijd de vraag: “Wat als ík deze app zou gebruiken, zou ik het oké vinden?”
Ethische kernbegrippen zoals *autonomie* (zelf kunnen beslissen) en *verantwoordelijkheid* (rekening houden met gevolgen) zijn essentieel om bij elke softwarekeuze te overwegen.
Casus 1: De TrackingApp voor ouders
Je krijgt de opdracht om een app te bouwen waarmee ouders via GPS kunnen zien waar hun kind is.
Technisch? Easy. Ethisch? Dat is andere koek.
En dit gebeurt echt. De NOS schreef over hoe ouders hun kinderen volgen via apps: Ouders volgen hun kinderen met apps: handig of beangstigend?
Denk dan eens na over deze vragen:
- Is het echt nodig? Of voelt het alleen veiliger?
- Wie heeft controle? Kan het kind ook iets aanpassen?
- Wat gebeurt er met de data? Wie ziet het, hoelang wordt het bewaard?
- Wat zijn de gevolgen? Vertrouwensbreuk? Angst? Schaamte?
Casus 2: Werkgever wil alles weten
Een bedrijf vraagt je een tool te bouwen waarmee medewerkers exact worden gemonitord: hoe vaak ze pauze nemen, wat ze intikken, welke sites ze bezoeken.
Je kunt het bouwen met een paar regels code en een keylogger.
Maar moet je dat willen?
Stel je deze vragen:
- Beïnvloedt dit de werksfeer? Voelt men zich gecontroleerd?
- Zijn medewerkers hiervan op de hoogte?
- Wat als deze data uitlekt? Of verkeerd geïnterpreteerd wordt?
- Zou jij hier zelf willen werken?
Voorbeeld uit de praktijk: Amazon werd bekritiseerd omdat het zijn magazijnmedewerkers via algoritmes en scanners intensief volgde, waarbij zelfs plaspauzes werden gemeten. Dit leidde tot stress, hoge werkdruk en ethische discussies over autonomie en menselijke waardigheid.
Waarom jij hierover moet nadenken
Als developer heb je echte macht. Jij bepaalt namelijk:
- Wat gebruikers wél of niet mogen instellen
- Welke data je verzamelt (en hoelang)
- Hoe duidelijk je bent over wat er gebeurt
Zonder ethisch bewustzijn kun je onbedoeld systemen maken die mensen beperken, schaden of uitsluiten.
Jij bent niet zomaar een bouwer, je bent ook vormgever van de digitale samenleving.
Tools & handvatten
Wil je ethischer werken? Hier zijn 3 praktische tips/tools:
- Bespreek ethiek met je team, niet alleen techniek
- ETHiCS Canvas – Gratis tool om ethische impact te analyseren
- Vraag bij elk project: Zou ik dit aanraden aan mijn moeder/kind?
De link met Privacy, Security en Ethiek
| Thema | Hoe het terugkomt |
| Privacy | Wie mag wat zien? Wat wordt opgeslagen? |
| Security | Hoe veilig is de data? Wie heeft toegang? |
| Ethiek | Wat is verantwoord, los van wat ‘mag’? |
Mijn visie
Een goede developer kan iets bouwen.
Een geweldige developer vraagt zich af of hij het moet bouwen.
Technologie moet mensen versterken, niet controleren.
Ik geloof dat ethisch ontwikkelen betekent dat je verantwoordelijkheid neemt, zelfs als de wet je ruimte geeft.
De vraag is niet “mag het?” De vraag is: “draagt dit bij aan een samenleving waarin jij zelf wilt leven?”
Wat vind jij?
Stelling: “Als je het kunt bouwen, mag je het ook bouwen.”
Ben jij het daarmee eens? Oneens? Laat het me weten in de reacties(comments)!
Verder lezen?
Hier vind je nog een aantal interessante links.
Ik denk dat het een stuk makkelijker te lezen en overzichtelijker wordt als je de tekst wat meer opdeelt. Je hebt nu wel alinea’s, maar als je er wat kleur aan toevoegt of de tekst af en toe links en dan weer rechts uitlijnt, leest het net wat fijner.
Veel zinnen eindigen met een vraag, waardoor het je wel echt mee laat denken en ik ben het met de stelling eens.
Ik vond de tabellen een fijne manier om de blog goed te volgen. De voorbeelden van situaties die in het echte leven zouden kunnen gebeuren waren een goede toevoeging om het onderwerp beter te begrijpen.
De plaatjes leveren geen informatie op de alinea’s en lijken door AI gemaakt. De tekst geeft voorbeelden maar legt het niet precies uit, en er zijn veel kleine alinea’s waardoor je een beetje door de war raakt. De voorbeelden zijn wel mooi getoond.
Opmaak is goed, uitleg is duidelijk en passend bij de doelgroep.
Stelling: Oneens, want veel software maakt de wereld een slechtere plek. Denk maar aan Windows 11, Google Chrome, etc. Deze software kan worden gebouwd, maar zou niet moeten worden gebouwd.
Goede blog gemaakt hier. Bij uw visie staat ‘Een goede developer kan iets bouwen. Een geweldige developer vraagt zich af of hij het moet bouwen.’ Dit liet me wel denken over hoe je als developer moet denken. Ik leerde veel van de blog en waarom je je soms moet afvragen of je het wel moet doen.
Ik vind dit blog goed, de opmaak is mooi, en de plaatjes passen goed bij de tekst. “Technisch? Geen probleem. Maar ethisch?” – vind ik een geweldige stelling; het benadrukt dat je jezelf moet afvragen of iets gemaakt kan worden volgens morele principes.
Ik vind dat teveel woorden dikgedrukt zijn, had minder gekund en teveel gebruik van tekens. Dat laat het tekst te druk uitzien en niet zo netjes. Ik heb ook paar spel fouten gevonden. Voor de rest vind ik het tekst wel goed en duidelijk, niet zo complex en prima te volgen en begrijpen.
Het was erg handig dat er bronnen/links stonden onder onderwerpen, want je kunt dan zien of het een voorbeeld is of een bron waar informatie wordt opgehaald.
Het blog vraagt veel aan de persoon die leest. Waarschijnlijk wordt de meeste tijd gespendeert aan een antwoord te bedenken aan een vraag, waarop ze later dat weer gaan vergeten.
Maar verder was het informatief en er werden veel voorbeelden gebruikt
Het gebruik van tabellen en opsommingen maakt de visuele uitleg voor de lezer gemakkelijker, en kleine cartoons ondersteunen dit. Daarom vind ik deze pagina beter dan de anderen
Ik vind de blog wel goed, duidelijk en overzichtelijk. De foto’s zijn ook simpel te begrijpen en past goed bij het inhoud. Het is wel allemaal wat zwart en wit, dus misschien meer kleuren?..
Ik vind dat het een stuk makkelijker en overzichtelijker is als de tekst wat meer opgedeeld wordt. Er zijn nu wel alinea’s en voorbeelden maar het zou wat netter zijn als het iets soepeler doorliep.
Ik zou in principe de tekst wat meer uitspreiden zodat het wat meer leesbaar is, en misschien meer gebruik maken van witregels zodat hij niet lijkt dat alles een grote zin is. Maar het gebruik van de hyperlinks vindt ik goed gebruikt, als je dan meer wilt leren op een bepaald gebied zoals: Ouders volgen hun kinderen met apps: handig of beangstigend? is goed gebruikt