Bouwen met verantwoordelijkheid
Stel je voor: Je hebt net je eerste schoolproject afgerond – een simpele website waarop gebruikers zich kunnen registreren en contact kunnen opnemen. Alles lijkt te werken. Maar wanneer je docent je vraagt waarom je om geboortedatum én telefoonnummer vraagt, weet je eigenlijk geen goed antwoord. “Het stond zo in het voorbeeld,” zeg je.
En dan komt de vervolgvraag: “En wat doe je met die gegevens?”
Oei. Daar had je nog niet over nagedacht.
Als eerstejaars software developer leer je programmeren, werken met databases en bouw je je eerste webapplicaties. Maar heb je jezelf al eens deze vragen gesteld:
- Mag jij zomaar een e-mailadres opslaan?
- Moet je de gebruiker vertellen wat je met hun data doet?
- Hoe zorg je dat die data veilig blijft?
Software bouwen is niet alleen techniek. Het is ook vertrouwen. Als developer draag jij verantwoordelijkheid voor de privacy en veiligheid van de gebruikers. Daarom is het belangrijk om al vanaf het begin na te denken over privacy design.
Wat is Privacy by Design?
Privacy is niet iets dat je er later ‘even’ bij doet – net als de saus pas toevoegen als de pizza al gebakken is. Toch gebeurt dat vaak. Je bouwt iets dat werkt, en daarna pas denk je: o ja… privacy.
Maar wat als je privacy nu eens vanaf het begin meeneemt in je ontwerp? Dan ben je bezig met Privacy by Design.
Privacy by Design is een principe uit de AVG (de Europese privacywet) dat zegt:
“Denk vanaf het begin na over de privacy van je gebruikers – niet pas achteraf.”
Als developer houd je tijdens het ontwerpen en coderen al rekening met:
| Hoe transparant je bent richting de gebruiker |
| Welke gegevens je echt nodig hebt |
| Hoe je deze veilig opslaat |
Bron: Autoriteit Persoonsgegevens Rijksoverheid
Lees hier de volledige tekst van de AVG (Algemene Verordening Gegevensbescherming)
De 7 kernprincipes van Privacy by Design
Privacy klinkt misschien als iets vaags of iets voor juristen. Maar wist je dat er eigenlijk een soort ‘gebruiksaanwijzing’ bestaat voor privacyvriendelijke software? Die handleiding bestaat uit zeven duidelijke principes. Ze zijn bedacht door privacy-expert Ann Cavoukian en helpen je stap voor stap om verantwoord te bouwen.
Of je nou werkt aan een simpel schoolproject of een grotere app tijdens je stage – deze principes zijn je kompas. Je hoeft ze niet uit je hoofd te leren, maar als je ze snapt, maak je al snel betere keuzes. Volgens Ann Cavoukian zijn er 7 basisprincipes:
- Proactief, niet reactief – voorkom problemen in plaats van ze achteraf op te lossen.
- Privacy als standaard – verzamel alleen gegevens als dat écht nodig is.
- Privacy ingebouwd in het ontwerp – zorg dat privacy geen extra toevoeging is, maar standaard onderdeel.
- Volledige functionaliteit – geen afruil – privacy hoeft geen functiebeperkingen te betekenen.
- Beveiliging van begin tot eind – versleutel data en werk veilig.
- Zichtbaarheid en transparantie – wees open over wat je doet met data.
- Respect voor gebruikersprivacy – stel de gebruiker centraal.
Deze principes kun je toepassen in elk project – van een simpele schoolopdracht tot een complexe app.
Praktijkvoorbeeld: het contactformulier
Je denkt misschien: “Het is maar een simpel formuliertje…” Maar juist in die simpele dingen sluipen vaak fouten die te voorkomen zijn. Want zodra je persoonsgegevens vraagt, gelden er spelregels. En als je die niet volgt, kan het flink misgaan – ook bij een klein project. Laten we kijken naar een code van een simpel contactformulier:
❌ Formulier Zonder Privacy by Design:
<form action="http://example.com/contact" method="post">
<label for="fullname">Volledige naam:</label>
<input type="text" id="fullname" name="fullname"><br>
<label for="birthdate">Geboortedatum:</label>
<input type="date" id="birthdate" name="birthdate"><br>
<label for="email">E-mailadres:</label>
<input type="email" id="email" name="email"><br>
<label for="address">Volledig adres:</label>
<input type="text" id="address" name="address"><br>
<label for="phone">Telefoonnummer:</label>
<input type="tel" id="phone" name="phone"><br>
<input type="submit" value="Verzenden">
</form>
Wat gaat fout?
| Je vraagt naar geboortedatum (onnodig) |
| Geen HTTPS → data wordt onveilig verzonden |
| Je bewaart gegevens onbeperkt |
✅ Met Privacy by Design:
<form action="https://example.com/contact" method="post">
<label for="name">Naam:</label>
<input type="text" id="name" name="name" required><br>
<label for="email">E-mailadres:</label>
<input type="email" id="email" name="email" required><br>
<label>
<input type="checkbox" name="consent" required>
Ik geef toestemming voor het verwerken van mijn gegevens zoals beschreven in de <a href="/privacyverklaring" target="_blank">privacyverklaring</a>.
</label><br>
<input type="submit" value="Verzenden">
</form>
| Je vraagt alleen om naam en e-mailadres |
| Je gebruikt een SSL-certificaat (HTTPS) 📚 Een SSL-certificaat zorgt ervoor dat gegevens versleuteld worden verzonden tussen de gebruiker en de server. Hierdoor kunnen hackers de data niet zomaar onderscheppen. Let maar op het slotje en de “https://” in de URL. |
| Je laat de gebruiker toestemming geven via een checkbox |
| Je verwijdert de gegevens automatisch na 30 dagen |
Tools voor privacy bewuste developers
Je hoeft het wiel niet opnieuw uit te vinden. Gelukkig zijn er allerlei slimme tools die jou als beginnende developer helpen om veilig en privacy vriendelijk te bouwen. Zie het als je gereedschapskist: je hoeft niet alles tegelijk te gebruiken, maar het is fijn om te weten wat er beschikbaar is.
| Tool | Wat het doet |
| Mozilla Observatory (HTTP Header Security Test – HTTP Observatory | MDN) | Test de beveiliging van je website |
| Privacyverklaring-generator(Gratis privacybeleid-generator – voor je website en app – iubenda help) | Maak snel een AVG-proof privacyverklaring |
| Tailscale (Tailscale · Best VPN Service for Secure Networks) | Veilige verbindingen voor je apps |
| Have I Been Pwned (Have I Been Pwned: Check if your email has been compromised in a data breach) | Check of je e-mailadres ooit gelekt is |
Extra tips:
- Gebruik opt-in(gebruiker actief toestemming moet geven) in plaats van opt-out (geen actief toestemming voor het gebruik van gegevens)
- Versleutel gevoelige gegevens
- Verwijder data die je niet meer nodig hebt
De drie-eenheid: Privacy, Security en Ethiek
Je hebt het vast al gemerkt: als developer moet je veel meer doen dan alleen ‘werkende code’ schrijven. Je denkt na over gebruikers, veiligheid, en wat er met data gebeurt. Maar hoe houd je overzicht? Daarvoor zijn er drie kernwoorden die je als kompas kunt gebruiken: privacy, security en ethiek.
Zie het als de drie poten van een stevige tafel. Laat je er eentje weg, dan wiebelt het hele systeem.
| Thema | Wat betekent dit voor jou als developer? |
| Privacy | Verzamel alleen wat je nodig hebt en wees duidelijk daarover |
| Security | Versleutel data, update je software en test je code regelmatig |
| Ethiek | Vraag jezelf af: “Mag dit? Moet dit? Wat zijn de gevolgen?” |
Praktijksituaties: herken jij dit?
Soms lijken het kleine slordigheden: een telefoonnummer dat niemand gebruikt, een app die standaard alles deelt, of een bedrijf dat foto’s online zet zonder iets te vragen. Maar juist zulke dingen kunnen het vertrouwen van gebruikers beschadigen. En jij, als developer, hebt daar invloed op. Niet alleen technisch – maar ook door ethisch te denken.
Hieronder zie je een paar situaties die echt zijn gebeurd. Zie jij wat er misgaat?
- Een webshop vraagt standaard een telefoonnummer, maar gebruikt het nergens → overtreding
- Een app deelt locatiegegevens met adverteerders zonder toestemming → vertrouwensbreuk
- Een stagebedrijf zet klantfoto’s online zonder toestemming → ethisch probleem
Deze fouten lijken klein, maar kunnen grote gevolgen hebben – voor je gebruiker én voor jou als maker.
Reflectie: denk na over je eigen werk
Even eerlijk: hoe vaak sta je stil bij wat jouw code eigenlijk doet met de data van anderen? En hoe vaak check je of je app écht veilig is – niet alleen technisch, maar ook op het gebied van vertrouwen?
Door jezelf af en toe deze vragen te stellen, word je niet alleen een betere developer, maar ook een bewustere. Hieronder een paar reflectievragen om je op weg te helpen:
- Welke gegevens verzamel jij in je schoolprojecten? Zijn die echt nodig?
- Zou jij je eigen app vertrouwen met jouw persoonlijke gegevens?
- Wat vind jij belangrijker: gemak of privacy voor de gebruiker?
- Heb je tijdens stage iets gemerkt op het gebied van privacy?
- Wat kun je vandaag al verbeteren in jouw code of ontwerp?
Checklist: Pas ik Privacy by Design goed toe?
Zit je midden in een project en vraag je je af of je het goed aanpakt? Dan is deze checklist jouw geheugensteuntje. Geen lange wetsteksten, gewoon korte vragen waarmee je direct kunt checken: ben ik privacyvriendelijk bezig? Gebruik deze checklist bij elk schoolproject of stage-opdracht:
- Verzamel ik alleen gegevens die echt nodig zijn?
- Heb ik duidelijk uitgelegd waarom ik deze data verzamel?
- Vraag ik expliciet toestemming aan de gebruiker (opt-in)?
- Gebruik ik veilige verbindingen (HTTPS)?
- Versleutel ik gevoelige data indien nodig?
- Verwijder ik verouderde gegevens automatisch?
- Heb ik een korte, begrijpelijke privacyverklaring toegevoegd?
- Zou ik mijn eigen app vertrouwen met mijn persoonlijke gegevens?
Mini-opdracht – Breng Privacy by Design in de praktijk
Tijd om te oefenen! Kies een bestaand project (of begin een nieuw miniproject) waarin gebruikersgegevens worden gebruikt. Denk aan een contactformulier, een loginpagina of een feedbackmodule.
Stap 1: Bekijk welke gegevens je nu verzamelt. Zijn die echt allemaal nodig?
Stap 2: Pas minstens drie Privacy by Design-principes toe. Denk aan: versleuteling, duidelijke toestemming, automatische verwijdering.
Stap 3: Maak een korte notitie of presentatie waarin je uitlegt:
- Wat je eventueel nog zou kunnen verbeteren
- Welke keuzes je hebt gemaakt
- Waarom die bijdragen aan privacy en vertrouwen
Stap 4: Laat je project reviewen door een klasgenoot. Kunnen zij zien waar je bewust aan Privacy by Design hebt gedacht?
Mijn visie als ontwikkelaar
Privacy by Design is voor mij geen technische regel, maar een houding van respect en verantwoordelijkheid. Als developer wil ik vanaf het begin nadenken over de impact van mijn keuzes op gebruikers. Ik geloof dat privacy, security en ethiek niet los van elkaar staan, maar samen de basis vormen van betrouwbare software. Juist door deze principes in te bouwen in elk project, word je niet alleen een betere coder, maar ook een bewustere maker.
Tot slot: Jij maakt het verschil
Je denkt misschien: “Ik ben pas net begonnen met programmeren, wat kan ik nou al betekenen?” Maar juist in de keuzes die jij vandaag maakt, ligt de basis voor de developer die je morgen wordt.
Privacy by Design is geen moeilijk vakje dat je afvinkt – het is een houding. Een manier van denken. Of je nu werkt aan een schoolopdracht of je eerste app in de echte wereld: jij hebt invloed.
Door te werken volgens Privacy by Design:
- Voldoe je aan de wet
- Bescherm je je gebruiker
- Werk je ethisch verantwoord
“Echte developers denken niet alleen in regels, maar ook in waarden.”
Begin klein. Start bijvoorbeeld met je contactformulier en bouw van daaruit verder. Wil je sparren? Stuur me gerust een bericht!
Die vergelijking met saus op een pizza vond ik echt goed gekozen😄. Privacy by Design klinkt ingewikkeld, maar het wordt hier superduidelijk uitgelegd!
Ik dacht altijd dat privacy vooral iets was voor bedrijven, maar dit blog laat zien dat ook mijn schoolprojecten impact kunnen hebben. Vanaf nu denk ik twee keer na voor ik zomaar gegevens vraag.
Topartikel! Vooral dat je uitlegt dat je niet álles hoeft te weten, maar gewoon bewust moet kiezen. Dat geeft me rust en ruimte als beginner.
Zijn er nog meer tools over security en privacy? Gaan we ook een keer blog over hacken zien?
De uitleg over de 7 kernprincipes van Privacy by Design was zeer verhelderend.
Die vergelijking met saus op een pizza vond ik echt goed gekozen 😄. Privacy by Design klinkt ingewikkeld, maar het wordt hier superduidelijk uitgelegd!
Ik heb de mini-opdracht gedaan met mijn loginpagina en gemerkt hoe lastig het is om aan alle 7 principes te denken. Maar het voelt wel goed dat ik ermee bezig ben!
Goed dat je ook tools noemt zoals Mozilla Observatory en Have I Been Pwned. Ik kende die nog niet, maar heb ze meteen opgeslagen. Bedankt
volgende keer mag u meer voorbeelden laten zien. Daar leer ik het beste van. Dank u wel..
Ik vond het artikel erg informatief en goed geschreven. Het benadrukt het belang van privacy in softwareontwikkeling. Ik zou graag meer voorbeelden willen zien van hoe Privacy by Design in de praktijk wordt toegepast in verschillende soorten apps. Dit smaakt naar meer!
De voorbeelden van echte situaties, zoals het ongevraagd online zetten van foto’s, maken het ineens heel tastbaar.
ik vond het te ingewikkeld en denk dat ik hem nog eens ga bekijken als naslagwerk
Ik vind de checklist een goede toevoeging aan deze blog.
Er zijn genoeg plaatjes en video’s gebruikt maar de video’s waren wel aardig groot dat een beetje afleidend was op de tekst. Er zijn heel veel punten naast elkaar waardoor het een beetje rommelig wordt, maar voor de rest is het mooi uitgelegd, de paragraafen zijn mooi opgebouwd en er zijn veel behulpzame linkjes toegevoegd.
de opmaak was wel goed. ik vond dat de tekst niet een grote lap tekst die bij elkaar was gedrukt.
hier wordt het ook goed uitgelegd wat privacy is en wat je moet doen om te voorkomen dat je iemands privacy schendt.
Er zit ook grappige filmpjes die ook meer informatie geeft over deze onderwerp.
ik vind dit een 10/10
Ik wil echt meer over over dit soort dingen leren met programmeren. Lijkt me erg leuk om mee te werken
De filmpjes zijn goed en echt duidelijk uitgelegd. Ik vind het ook erg mooi dat er een veld met code is dat je kunt scrollen en kopiëren
Er zijn al meer dan genoeg dingen gedacht, de uitleg is goed en de filmpjes zijn duidelijk en leggen alles goed uit. Ook de lezer kan nog dingen doen hierin om het nog duidelijker te maken.
De opmaak is netjes, er staat genoeg informatie in en alles is goed uitgelegd, en de filmpjes zijn ook duidelijk en goed
Ik vond het gebruik van de video’s de informatie veel meer verduidelijkte en voor de rest staat alles goed qua opmaak. Alleen misschien witregels gebruiken tussen de hoofdstukken.
Als developer valt jouw dingen op die anderen waarschijnlijk niet zullen zien. Zo heeft de URL en hoogst waarschijnlijk de specifieke pagina van deze website de naam Blog 2 (klein dingetje hoor, maar het viel me op)
Voor de rest ziet het blog er erg goed uit, goede voorbeelden genoemd zodat ook mensen die het moeilijker vinden het makkelijker kunnen begrijpen. Veel herhaling wel, vragen worden vaak op een andere manier ergens later gesteld dan in het begin, toch is het niet storend voor de lees ervaring. Blog leest fijn weg en zit vol met interessante dingen waar ik nog niet over nagedacht had.